Мұхтар Әуезов саяси- қуғын жылдарында: бейне дәріс

ШҚО Абай атындағы кітапханасында 2022 жылдың 25-ші мамырда ZOOM платформасында әр сәрсенбі күні «Алаш» жобасы аясында өткізілетін тікелей эфир қонағы тарих ғылымдарының докторы, профессор, Еуразия ұлттық университетіне қарасты «Отырар кітапханасы» ғылыми орталығының меңгерушісі Данагүл Махат Ахметкәрімқызы «Мұхтар Әуезов саяси қуғын-сүргін жылдарында» атты бейнедәріс өткізді.
Биылғы жылы М. Әуезовтың туғанына 125 жыл толуына орай ұйымдастырылған бейнедәріс оның саяси қуғын-сүргін жылдарындағы қызметі мен шығармашылығына арналды. Өткен ғасырда сталиндік репрессия салдарынан қазақтың 70 мыңға жуық көзі ашық, зиялы қауымы жазықсыз атылып кеткендігіне, соның ішінде атап айтқанда қазақ интеллегенциясының бетке ұстарлары: А.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов, О.Жандосов, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, Б.Майлин, М.Тынышпаев, М.Жұмабаев, С.Асфендияровтар болғандығын тілге тиек етті. Қазақ зиялыларының саяси қуғын-сүргіне ұшырауына не себеп болғандығына тоқтала отырып, оны төрт кезеңге бөліп қарастырды. Бірінші кезең 1917-1920 жылдары, екінші кезең 1929-1930 жылдары, үшінші кезең 1931-1937 жылдары, төртінші кезең 1937-1945 жылдарға тұспа-тұс келгендігіне тоқталып өтті.
Қазақстанда саяси қуғын-сүргін 40 және 50-жылдары да жалғасты, Қ.Сәтбаев, М.Әуезов, А.Жұбанов, Е.Бекмаханов және басқалар соның құрбандары болды. Бұл кезеңге Алаш қозғалысы жетек¬шілері мен қатардағы мүшелерін жаппай түрмелерге жабу мен соттау белең алды.
Бұл жылдары саяси қуғын-сүргіннің нысанына әдебиет пен мәдениет саласының ірі өкілдері ілінді. 1930 жылдардың басында саяси себептермен екі жарым жылға қамалған Мұхтар Әуезов түрмеден шыққаннан кейін үш жылға шартты жазаға кесілді. Мұхтар Әуезовтың көзін көрген алғашқы шәкірттерінің бірі алаштанушы, ғалым, абайтанушы Қайым Мұхамедхановтың әуезовтануға қосқан үлесі зор екенін атап өтті.
Түрмеден босатылып шыққан кейін «Абай» шығармашылығына байланысты еңбегін жазуды бастағандығы туралы ақпарат берді.
Сөз соныңда Данагүл Ахметкәрімқызы М.Әуезовтің қуғын-сүргін жылдарындағы өмір жолы мен мәдени шығармашылығына байланысты зерттеу жұмыстары әлде де жалғасын табатының айтты.