Сұлтанова Б.Ғ. – отандық клиникалық нефрологияның дамуына зор үлес қосқан нефролог, профессор.
Ол Қазақстан Республикасындағы бүйрек алмастыру терапиясының, атап айтқанда гемодиализ және бүйрек трансплантациясы бағдарламасының дамуының негізін салушылардың бірі болып табылады. Трансплантациядан кейінгі науқастарды бақылау және емдеу үшін нефрологиялық кабинеттерді ұйымдастыруға қатысты.
Ол 1951 жылы 13 наурызда Шығыс Қазақстан облысы, Семей қаласында тәрбие мен тәртіп орнаған жоғары білімді отбасында дүниеге келген, әкесі – Сұлтанов Ғазиз Слямханұлы – ішкі қызмет генерал-майоры, Ұлы Отан соғысының қатысушысы, КСРО Ішкі істер министрлігінің еңбек сіңірген қызметкері, еңбек сіңірген өнертапқыш, КСРО ауыр өнеркәсіптің еңбек сіңірген қызметкері, анасы – Сұлтанова Күлжазира Мұхамеджарқызы – география пәнінің мұғалімі.
Мектеп оқып жүрген кезінен-ақ Бағдат Сұлтанова жаратылыстану – биология, химия пәндеріне қызығушылық танытып, орта мектепте химия пәнінен республикалық олимпиаданың жеңімпазы атанды. 1968 жылы Алматы қаласындағы №25 орта мектепті ойдағыдай бітіріп, Алматы мемлекеттік медицина институтының жалпы медицина факультетіне оқуға түсті. 1974 жылы институтты бітіргеннен кейін Бағдат Сұлтанова өзінің алғашқы клиникалық тәжірибесін алған, А.Н. Сызғанов атындағы клиникалық және эксперименттік хирургия ғылыми-зерттеу институтында “Жасанды мүшелерді трансплантациялау” бөлімінде жұмыс жасады. Трансплантология бөлімінде бес жыл жұмыс істегеннен кейін КСРО Медицина ғылымдары академиясының Бүкілодақтық хирургия ғылыми орталығында (Мәскеу қ.) нефрология бойынша клиникалық ординатураға түсті. 1983 жылы клиникалық ординатураны бітіргеннен кейін Бағдат Сұлтанова сол жердегі нысаналы аспирантураға оқуға түсіп, оны 1986 жылы қаңтарда «Бүйрек аллотрансплантациясындағы гипербарикалық оксигенацияның көрсеткіштері мен тиімділігі» тақырыбында медицина ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін диссертация қорғаумен аяқтады.
1986 жылы Мәскеуден оралған Бағдат Сұлтанова ғылыми-педагогикалық қызметін КСРО Денсаулық сақтау министрлігінің Алматы мемлекеттік дәрігерлердің біліктілігін арттыру институтында клиникалық нефрология курсы бойынша бастады. Ол гломерулонефрит, пиелонефрит, диабеттік нефропатия, артериялық гипертензия, бүйректің біріншілік және қайталама зақымдануын диагностикалау және емдеу бойынша оқу бағдарламаларын әзірледі, бұл Қазақстан үшін ғана емес, сонымен қатар Кеңес Одағы республикалары үшін нефролог мамандарды дайындауға мүмкіндік берді.
1991 жылы Бағдат Сұлтанова Орталық Азиядағы жалғыз урология ғылыми-зерттеу институтына (ҰҚК) бүйрек және несеп шығару жолдарының қабыну аурулары бөлімін ұйымдастыруға шақырылды. Урология ғылыми орталығында жұмыс істеген жылдары Бағдат Сұлтанованың ұйымдастырушылық және ғылыми таланты ашылды, бұл Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі тапсырысы бойынша экологиялық қолайсыз аймақтарда ғылыми-зерттеу бағдарламаларын жүзеге асыруға мүмкіндік берді. Бағдат Сұлтановадан кеңес алу үшін Қазақстанның түкпір-түкпірінен, Орталық Азия мен ТМД елдерінен науқастар келді.
Бағдат Сұлтанованың қолында докторлық диссертациясына негіз болған терең ғылыми талдауды қажет ететін орасан зор клиникалық материал болды.
1995 жылдан бастап, кейінгі 12 жыл бойы Бағдат Сұлтанова дәрілік заттар мен медициналық техниканы сараптау Ұлттық орталығында сарапшы қызметін атқарды. Ол дәрілік заттарды, медициналық техниканы, оның ішінде бүйрек патологиясы бар науқастарды емдеуге арналған диализдік жабдықты тіркеу бойынша сараптамалық қорытындылар берді, бұл білімнен басқа кәсіби адалдықты және жоғары этикалық нормаларды сақтауды талап етті.
1998 жылы «Қазақстанның оңтүстік техногендік аймағындағы бүйрек зақымдануының экологиялық аспектілері» тақырыбында медицина ғылымдарының докторы ғылыми дәрежесін алу үшін диссертациясын тамаша қорғады. Қазақстан Республикасы Ғылым академиясының Математика институтымен бірлесе жүргізілген ғылыми жұмыстың бірегейлігі компьютерлік бағдарламаның көмегімен бүйрек ауруларының қауіпті топтарын анықтау үшін «Нейрондық желі» жасанды интеллектінің медицинада инновациялық қолданылуы болды. Зерттеу жұмысының нәтижелері Қазақстанның экологиялық қолайсыз аймақтарынан тексерілген науқастардың өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік берді. Кейінірек “Нейрондық желі” жасанды интеллект компьютерлік бағдарламасының көмегімен ересек тұрғындар арасында бүйрек және зәр шығару жолдары ауруларының ерте кезеңдерінде скринингтік іздеудің инновациялық әдісі әзірленді және практикалық денсаулық сақтауда енгізілді. Осы зерттеулердің барлығы бүйрек ауруларының «пренозологиялық» диагностикасының дамуына әкелді, бұл Қазақстан Республикасының техногендік аймақтарындағы қызметкерлер арасында бүйрек денсаулығын сақтау және профилактиканы бастауға мүмкіндік берді. Осы зерттеулерге патенттер мен зияткерлік меншікке құжаттарды Қазақстан Республикасының реттеуші агенттігі берді.
Кейін Алматыда бүйрегі ауыстырылған науқастар үшін «Сенім» қауымдастығын құруға бастамашы болды. Оның қатысуымен құрылған «Сенім» үкіметтік емес қауымдастығы бүйрегі ауыстырылған науқастардың құқықтарын қорғайды, сондай-ақ оларға жоғары сапалы түпнұсқа препараттар – иммуносупрессанттар мен жоғары мамандандырылған медициналық көмек алуда пациенттердің мүдделерін қорғауға мүмкіндік береді. Кейін бұл ұйымға созылмалы гемодиализ бағдарламасы бойынша емделушілер қосылды. Бүгінгі күні ұйым басқа да облыстық және қалалық бірлестіктердің қосылуына байланысты республикалық сипатқа ие.
Сұлтанова жүйелі түрде оқу-әдістемелік жұмыстарын жүргізеді, дәрістер оқиды, күрделі санаттағы науқастарды тексереді. Бұл пациенттер мен дәрігерлердің мүдделері мен мақсаттарын біріктірген қазақ нефрологиясындағы жаңалық болды. Бағдат Сұлтанова дәрігерлер мен пациенттер арасында кәсіби біліктілігімен және белсенді азаматтық ұстанымымен беделге ие.
Сұлтанова Б.Ғ. теледидардан шығып, газет беттерінде жарияланып тұрады, өз сөзінде ол пациенттердің өмір сүру сапасын жақсарту үшін трансплантация функциясын қолдауға жалпы қоғамның және әрбір науқастың отбасының қатысуының және науқастардың қоғамға әлеуметтік бейімделуінің маңыздылығын түсіндіреді.
Бүйрек ауруы бар жүкті әйелдерді емдеудің диагностикасы мен клиникалық тәсілдерін дамытуға баға жетпес үлес қосты. Көп салалы тұрғыдан алғанда Бағдат Ғазизқызы жүкті әйелдерді босану кезінде бақылау үшін барлық саладағы дәрігерлерді біріктіре білді, нәтижесінде көптеген отбасыларға ана мен әке болу бақытына ие болуға мүмкіндік берді.
Ғылыми-клиникалық жұмыстармен қатар Бағдат Сұлтанова Урология ғылыми орталығы мен Асфендияров атындағы ҚазҰМУ жанындағы докторлық диссертацияларды қорғау жөніндегі диссертациялық кеңестің тұрақты мүшесі бола отырып, медициналық құжаттарға, диссертацияларға сараптама жүргізді.
Бағдат Сұлтанова Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің бүйрек ауруларын диагностикалау және емдеу стандарттары мен клиникалық хаттамаларының негізгі рецензенті және авторы болып табылады, осыған сәйкес медициналық-есептік іс-шаралар мен еліміздің тұрғындарына сапалы медициналық қызмет көрсету жүзеге асырылады.
120-дан астам ғылыми еңбектің, 2 монографияның авторы, 8 патенті және Қазақстан Республикасының алдын ала патенттері бар. 5 әдістемелік нұсқау, 3 зияткерлік меншік сертификаты, 2 авторлық құқық куәлігін жарыққа шығарды. Олардың ішінде ең маңыздылары «Уронефрологиялық патологияны анықтау үшін халықты көп сатылы зерттеу алгоритмі» (ғылыми әзірлеме), «Бүйректің зақымдануын диагностикалаудың алгоритмін құру және нейрондық желіні қолдану», «Урологиялық аурулардағы нефрогендік гипертензия аурулары», «Зәрдегі бүйрек тінінің ферменттерін анықтаудың әдістемелік әдістері және олардың бүйрек ауруы бар науқастардағы клиникалық маңызы», «Нефрогенді гипертензиямен асқынған созылмалы пиелонефритпен ауыратын науқастардағы бүйректің функционалдық резервін анықтау және практикалық маңызы», «Урологиядағы зәрдегі зертханалық диагностика».
Оның жетекшілігімен 1 докторлық және 4 кандидаттық, 4 магистрлік диссертациялар қорғалды.
2014 жылы Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті Бағдат Сұлтанованы нефрология және гемодиализ кафедрасының меңгерушісі қызметіне қайтадан шақырды. Кафедрада алғаш рет терапевт, хирург дәрігерлерге бүйрек ауруларын диагностикалау және емдеу, бүйрек алмастыру терапиясы бойынша аспирантура циклдарын ұйымдастырды. Ол бүкіл ел үшін нефрологтарды дайындау үшін нефрология және гемодиализ бойынша екі жылдық резидентурада өткізді. «ҚазММУ» АҚ магистранттары мен докторанттарының ғылыми жетекшісі болып табылады.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Сапаны бақылау комитеті Бағдат Сұлтанованың бай клиникалық және ғылыми тәжірибесі мен жоғары адамгершілік ұстанымдарын ескере отырып, аса күрделі емтихандарды шешуге сарапшы ретінде тартады.
Ресейдің нефрологтар ғылыми қоғамының, Еуропалық трансплантологтар қауымдастығының, Ресей диализ қоғамының мүшесі бола отырып, отандық нефрологияның ғылыми зерттеулері туралы хабардар етіп, жақын және алыс шет елдерде отандық нефрологтар мен Қазақстанның нефрологиялық қызметінің өкілдеріне, практикалық дәрігерлерге, курсанттарға, ординаторларға және студенттерге дәрістер мен баяндамалар оқиды.
2007 жылы Б.Ғ.Сұлтанова нефролог, диализ және трансплантолог дәрігерлерінің бірыңғай РОО-да бүйрек патологиясымен айналысатын 3 мамандықтағы дәрігерлер бірлестігінің бастамашысы ретінде танылып, Қазақстанның оңтүстік өңірінде қоғам төрағасының орынбасары және үйлестіруші болып табылады. Сұлтанова Б.Ғ. тұрақты түрде Қазақстанның әртүрлі аймақтарына баяндамалар, дәрістер оқып және әртүрлі бүйрек ауруларымен ауыратын науқастарды тексеріп отырады, сол арқылы тәжірибеден өтіп жүрген дәрігерлерге өзекті, заманауи ақпаратты жеткізіп және тиімді көмек көрсетуге тырысады.
2022 жылы пандемияның белең алуына байланысты, ел бойынша саяхаттауға шектеулерге байланысты облыстық қоғамдық ұйым емхана дәрігерлерін және нефрологтарды қашықтықтан оқыту технологияларын қолдана отырып, жетекшілердің қатысуымен жұмыс орнында оқыту үшін бүйрек трансплантациясы бойынша отандық және шетелдік мамандар үшін дәрістер топтамасын дайындады. Жазылған дәрістер бірінші дәрежелі дәрігерлерге Қазақстан Республикасының пациенттерінде трансплантацияланған органдардың жай-күйін динамикалық бақылауда теориялық және практикалық дағдыларды алуға мүмкіндік береді.
Жетекші нефролог дәрігер ретінде Султанова Б.Ғ. Қазақстан Республикасындағы әртүрлі мамандықтағы дәрігерлерге онлайн-кеңес беру көмегін көрсетеді.
2020 жылы Сұлтанова Б.Ғ. анықтамалық энциклопедиясына «Анықтамалық-энциклопедия» 100 қайраткер әйел» қатарына кірді.
2021 жылы елімізде «Қазақстан Республикасының Ұлттық бүйрек қоры» қоғамдық қоры құрылып, ол ғылыми және білім беру қызметі жөніндегі вице-президент болып сайланды.
Қордың мақсаты – нефрологиялық қызметті үйлестіру және стратегиялық қолдау көрсету.
Бағдат Сұлтанова бүкіл өмірін ерлер мен әйелдердің, балалардың, жастар мен қарттардың дене денсаулығының мәселелерін бойына сіңірген күрделі көпқырлы нефрология мамандығына арнады. Оның қызметі медициналық мамандықтан да асып түседі, өйткені ол отбасының денсаулығын сақтауға бағытталған. Бағдат Сұлтанованың даналығы мен жігерінің сарқылмас құдіреті оны үйренуге, дамытуға және ел өміріне араласуға, ал оның күнделікті еңбекке деген адалдығы мен сүйіспеншілігі көптеген адамдарға өмірдегі ең қымбат нәрсе – денсаулыққа ие болуға көмектеседі!
