Сол қанды заманда: бейнеэкскурсия

АЛЖИР – Отанын сатқандардың әйелдерінің Ақмола лагері – халық осылайша Ақмола облысындағы Карлаг НКВД-нің 17-ші лагері немесе «26-шы пункт» деп атайды. Лагердегі тұтқындардың көпшілігі Отанға сатқындардың отбасы мүшелерінің әйелдері. Олар негізінен әйгілі мемлекет, саяси және қоғам қайраткерлерінің әйелдері болды, 2021 жылы 14 сәуірде Абай атындағы Шығыс Қазақстан облыстық әмбебап кітапханасының Facebook парақшасында желі пайдаланушыларына Саяси қуғын сүргін және тоталитаризм құрбандарының «Алжир» мемориалды мұражай кешенінің маманы  бейнеэкскурсия жүргізді.

Музей маманы Саттар Эльвира Төлегенқызы 2007 жылдың 31 мамырында ашылған АЛЖИР музейінің тарихымен және оның экспозицияларымен таныстырды. Маман қатысушылардың негізгі назарын лагерде уақыт өткізген әйелдердің тағдырына аударды, бір жастан үш жасқа дейінгі балалары бар әйелдердің алғашқы легі 1938 жылы 6 қаңтарда келгенін атап өтті. Осы жылдар ішінде лагерьге 18 мың әйел келіп, 8 мыңға жуық 62 ұлт өкілдері шақырудан қоңырауға дейін қызмет еткендігі туралы айтты.

Эльвира Төлегенқызы лагердегі әйелдердің ауыр өмірі мен жұмысы туралы егжей-тегжейлі айтып берді. 90% -ы ешқашан ауыр жұмыс істемеген әйелдер күніне 18-20 сағаттан жұмыс істеуге, көлде қамыс жинауға, жалаң қолмен арық қазуға, далада жұмыс істеуге, өздеріне казарма салуға, мал жаюға және киім тігуге тура келген.

Экскурсовод «Тергеу кеңсесі», «ГУЛАГ картасы» экспозицияларына тоқталды, онда фотосуреттер, мұрағат құжаттары, тұтқындардың жеке заттары ұсынылады, олардың арасында балерина М.Плесецкаяның анасы, әнші Л.Русланова және Б.Майлин, Т.Рысқұлов, Ж.Шаниннің әйелдері болған.

Эльвира Төлегенқызы аналарымен бірге лагерде туғаннан бастап үш жылға дейін қызмет еткен, содан кейін оларды бұрынғы КСРО-дағы балалар үйлеріне жіберген балаларға арналған экспозиция туралы  айтты. Бұл экспозицияда балалардың аналарына жазған хаттары, олардың фотосуреттері, сондай-ақ лагерьде қайтыс болған балалардың жаппай жерленген жерінің фотосуреттері ұсынылғанын тілге тиек етті.

Экскурсия соңында мұражай маманы Е.Саттар Малиновка ауылының тұрғыны және АЛЖИР мұражайының бірінші директоры Иван Иванович Шарфтың ерекше рөлін атап өтті, ол жергілікті халықтың көмегінің арқасында Алжирдің тұтқындары жерленген ескі зиратты тауып, осы жерді қоршап алып, ескерткіш белгі қойды. 1989 жылы газетке «АЛЖИРді кім еске алады?» деген мақала жариялады. Ол жылдары сталиндік репрессиялар туралы ешкім ештеңе айтқан жоқ. Осындай қиын кезеңдерге қарамастан, ол репрессия құрбандарын еске алып, Малиновкада кесілген жұлдыз түрінде ескерткіш орнатып, АЛЖИР тұтқындарының алғашқы және соңғы кездесуін ұйымдастырды, оған 20 әйел қатысқандығын айтып, құнды мәлметтермен таныстырды.