Орхон – Енисей жазба ескерткіштері: дөңгелек үстел

  • 21.11.2013

2013 жылы 21 қараша күні Шығыс Қазақтан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапханасының қызметкерлері 25 қараша – Орхон –Енисей жазба ескерткіштерінің халықаралық күніне орайластырып, «Орхон –Енисей жазба ескерткіштері» тақырыбында дөңгелек үстел ұйымдастырды.

Өткізілген күні: 21.11.2013. Өткізілген орыны: Шығыс Қазақстан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапханасы. Қатысушылар: зиялы қауым өкілдері, студенттер. Қатысушылар саны: 94 адам. Мақсаты: Орхон-Енисей жазба ескерткіштерінің ғылыми, әдеби тұрғыдағы зерттелу аспектілері жайында пікір алмасып, қортынды шығару.

2013 жылы 21 қараша күні Шығыс Қазақтан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапханасының қызметкерлері 25 қараша – Орхон –Енисей жазба ескерткіштерінің халықаралық күніне орайластырып, «Орхон –Енисей жазба ескерткіштері» тақырыбында дөңгелек үстел ұйымдастырды.

Орхон Енисей жазба ескерткіштерінің тарихына көз жіберер болсақ, Орхон-Енисей жазу ескерткіштері табылған уақыт түркі тілдерінің даму тарихындағы «Көне түрік» дәуіріне сай келеді. Орхон жазуы көне  түркі мұраларының ішінде қазіргі түркі тектес халықтардың бәріне ортақ көне түркі әдеби тілінде жазылған.

21

Дөңгелек үстел барысында т. ғ. к. профессор Кәрімов М. Қ., «Прииртышье» өлкетану қоғамының мүшесі, ф. ғ. к. Илиуф Қ.Ш. және «Жасұлан» лицейінің тарих пәнінің оқытушысы Макаев Е. С. түркі ескерткіштерінің тарихын, құпия жазуы бар құлпытастарды ең алғаш тауып зертеген ғалымдар Н. К.Видзен, С. У. Ремезов, В. В Томсен, В. В. Радлов, швед офицері И. Т. Страленберг және орыс зерттеушісі Н.М. Ядринцевтердің еңбектері жайында баяндама жасады. Руникалық жазулардың сыры мен зерттелу барысын, отандық тюркологтар А. Аманжолов пен Г. Айдаровтың және т.б. ғылымдардың еңбектері туралы т. ғ.к., профессор Исин А.И. әсерлі етіп баяндады.

Шәкәрім атындағы университеттің тіл мамандары, ф. ғ. к., доценттері Жұмағұлова А. М., Ақтанова А. С., Қалиева С. Е. және п. ғ. к. Ахманова Ғ. Р. Орхон- Енисей ескерткіштерінің әдеби, тілдік зерттелу аспектілері туралы өз ойларын ортаға салып, ескерткіштердегі «Күлтегін», «Білге қаған», «Тоныкөк» өлең-жырлар жөнінде баяндады. Философия ғылымдарының кандидаты Жетібаев Е. көне жазулардағы таңбалардың маңызы, лексика-семантикалық қоры, жазылу стилі туралы қатысушыларға мол мағлұмат берді.

Дөңгелек үстел жиынында кітапхана қорында сақталған Тілдерді қолдану мен дамытуды жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Мәдениет және Ақпарат Министрлігінің тапсырмасы бойынша дайындалған «Ұлы далаға орнаған Ұлы рух» фильмінен үзінді ұсынылды.

Шара барысында кітапхана қызметкері Г. Т. Нұғманованың ұйымдастыруымен «Күлтегін ескерткіштері» тақырыбында слайд – экскурсия көрсетіліп, «Орхон-Енисей жазба ескерткіштері» тақырыбында Ә.Ж. Калижанова веб сайттарға шолу ұйымдастырды. Қатысушы қонақтарға «Түркі әлемінің деректі шежіресі» тақырыбында үлкен көлемдегі кітап көрмесі ұсынылды. Шара соңында модератор Г.М. Аязбаева дөңгелек үстел жиынын қортындылап, жыл сайын 25-қараша «Орхон-Енисей жазба ескерткіштерінің халықаралық күніне» орайластырып кең көлемде іс-шара өткізуді ұсынды.